یکی از شاخص های اقتصادی هر کشور، شرایط موجود و میزان توسعه در حمل و نقل هوائی است. پیشرفت و گسترش حمل و نقل هوائی دارای چند مؤلفه است.
الف) گستردگی سطح کشور و فاصله بین فرودگاه های شهری و منطقه ای
ب) میزان تقاضای سفر، شرایط اقتصادی و اجتماعی مردم
ج) شرایط اقتصادی کشورها، احداث فرودگاه در مکان های مناسب
د) تهیه تجهیزات و امکانات ناوبری و ایمنی و هواپیما به میزان مناسب
در کشورهائی که طرح جامع حملونقل مصوب دارند سهم بخشهای جاده ای در راه های فرعی و اصلی و آزادراه، ریلی (راه آهن)، هوائی و دریائی از تقاضای جابجائی برحسب پارامترهای مختلف مشخص میشود بهعنوان مثال براساس آمار سال 1394 سهم حملونقل در بخش ریلی، هوائی و جاده ای به ترتیب 1.2، 1.1، 97.7 درصد بوده است. این آمار عقب ماندگی در بخش های ریلی و هوائی کشور را نشان می دهد در سالهای اخیر شاخص های حمل ونقل هوائی در ایران رشد منفی داشته و کشور در بین کشورهای منطقه غرب آسیا رتبه چهارم را کسب کرده است. این درحالی است که ایران از نظر جمعیتی رتبه اول را بین کشورهای این منطقه دارد. گزارش های موجود نشان می دهد که میزان سرمایه گذاری توسعه ای در این از جنبه تأمین تجهیزات و هواپیما رشد منفی داشته است اگرچه تعداد فرودگاه های کشور به میزان 60 مورد بوده که تنها 15 فرودگاه نود درصد از سهم جابجائی مسافر را بعهده داشته اند لذا تعداد زیاد فرودگاه های بدون تقاضای مسافر و پرواز در شرایطی که هزینه های پرسنلی و تعمیر و نگهداری آن مطرح است باعث ایراد ضرر و زیان به سازمان های متولی صنعت هوائی کشور شدهاست.
در سه دهه اخیر بدلیل سیاست های تحریمی دول غربی امکان خرید هواپیما برای کشور نبوده است و تأمین هواپیما به صورت استیجاری و یا به صورت دست دوم عملی شده است. دراین زمینه با مطالعه و ارزیابی میزان تقاضای مسافر و طول پروازها بنظر می رسد بیشترین درخواست برای هواپیماهای با ظرفیت کمتر از 150 نفر باشد.
در دهه شصت حمل ونقل هوائی در کشور عمدتاً توسط دو یا سه شرکت دولتی انجام می شد خوشبختانه در قالب سیاست های خصوصی سازی در سه دهه اخیر تعداد قابل توجهی شرکت و مؤسسات خصوصی وارد فعالیتهای حمل و نقل هوائی شدند. چالش اصلی این شرکت ها ناوگان سالخورده و با تعداد محدود است که راندمان عملیاتی مناسب ندارد.
یکی از چالش های دیگر صنعت حمل و نقل هوائی سنگین بودن تعداد کادر اداری و پشتیبانی است که باعث افزایش هزینه شرکت های فعال در این زمینه می شود. لذا درخواست مداوم افزایش قیمت بلیط جهت جوابگوئی به هزینه های ایجاد شده مطرح می گردد لذا بنظر می رسد باتوجه به چالش های متعدد فوق الذکر لازم است یک بازبینی جدی در برنامه فعالیت حمل و نقل هوائی باید مورد توجه قرار گیرد که در شماره های بعدی مجله به آن پرداخته می شود. ▪ علیرضا رهائی